Nguy cơ cháy nổ luôn hiện hữu ở khắp mọi nơi, từ không gian sống gia đình đến nơi làm việc, từ khu dân cư đông đúc đến các vùng nông thôn xa xôi. Các nguyên nhân dẫn đến cháy nổ có thể đến từ sự cố kỹ thuật như chập điện, rò rỉ gas, quá tải điện, hoặc từ hành vi bất cẩn của con người như đốt vàng mã, nấu nướng không trông coi, hút thuốc lá nơi cấm lửa, vứt tàn thuốc bừa bãi, hàn cắt kim loại không đảm bảo an toàn. Trong các khu công nghiệp, kho chứa hàng, nhà máy sản xuất hóa chất hay xưởng gỗ, rủi ro lại càng cao hơn nếu hệ thống phòng cháy chữa cháy không được lắp đặt và duy tu đúng cách. Mùa khô hanh, nhiệt độ cao, cộng thêm thực bì khô dễ bắt lửa cũng là nguyên nhân gây ra cháy rừng, phá hủy hệ sinh thái và ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của người dân địa phương.

Hậu quả của cháy nổ, dù lớn hay nhỏ, đều để lại những thiệt hại nghiêm trọng. Trước hết là tổn thất về tính mạng con người. Chỉ trong vài phút cháy dữ dội, nhiều người có thể mắc kẹt trong đám khói dày đặc, không tìm được lối thoát, đặc biệt là trẻ nhỏ, người già và người khuyết tật. Ngay cả khi thoát nạn, nhiều nạn nhân vẫn phải đối mặt với chấn thương, bỏng nặng, hoặc tổn thương tinh thần kéo dài. Bên cạnh đó là thiệt hại về tài sản, nhiều gia đình mất trắng sau một đám cháy, hàng hóa, thiết bị, giấy tờ quan trọng bị thiêu rụi hoàn toàn. Trong lĩnh vực sản xuất, hậu quả có thể kéo theo đình trệ hoạt động, thiệt hại hàng tỷ đồng, ảnh hưởng đến đời sống của hàng trăm lao động. Ngoài ra, cháy nổ cũng gây ô nhiễm môi trường không khí, nước, đất và để lại hậu quả lâu dài cho sức khỏe cộng đồng.

Để giảm thiểu rủi ro và thiệt hại, công tác phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn cứu hộ cần được thực hiện một cách đồng bộ, khoa học và toàn diện. Trước hết là nâng cao nhận thức và trách nhiệm của từng cá nhân, hộ gia đình, tổ chức, doanh nghiệp về công tác phòng cháy. Mỗi người cần hiểu rằng an toàn không chỉ là trách nhiệm của lực lượng chức năng, mà còn là nghĩa vụ của bản thân trong việc chủ động phòng ngừa. Gia đình cần kiểm tra định kỳ hệ thống điện, gas, thiết bị sinh nhiệt, không để các vật dễ cháy gần bếp lửa hay nơi có nguồn nhiệt cao. Các cơ sở sản xuất, kinh doanh phải xây dựng phương án phòng cháy, chữa cháy phù hợp với đặc điểm hoạt động của mình, đầu tư trang thiết bị chữa cháy đạt chuẩn, tập huấn cho nhân viên kỹ năng sử dụng bình chữa cháy, thoát hiểm, báo động nhanh khi có sự cố.

Song song với phòng ngừa, việc tổ chức chữa cháy và cứu nạn cứu hộ cũng cần được chuẩn bị chu đáo và bài bản. Các cơ quan chức năng cần thường xuyên kiểm tra, giám sát công tác an toàn phòng cháy chữa cháy tại các địa điểm có nguy cơ cao, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định. Lực lượng Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ phải được trang bị hiện đại, huấn luyện chuyên sâu, luôn sẵn sàng ứng phó nhanh chóng với mọi tình huống. Tại cộng đồng dân cư, cần thành lập các đội xung kích phòng cháy chữa cháy cơ sở, có thể phản ứng kịp thời trong thời gian đầu, trước khi lực lượng chuyên nghiệp có mặt. Công tác tuyên truyền cũng đóng vai trò quan trọng, thông qua các kênh truyền thông, mạng xã hội, hoạt động tuyên truyền trực tiếp tại trường học, khu dân cư, để từng người dân, nhất là trẻ em, học sinh, hiểu rõ về cách phòng ngừa, thoát nạn, sơ cứu ban đầu khi có cháy nổ xảy ra.

Một yếu tố không thể thiếu trong công tác này là sự đầu tư đảm bảo về cơ sở hạ tầng, trang thiết bị. Các chung cư, cơ sở kinh doanh, công trình công cộng... cần đảm bảo tiêu chuẩn về hành lang thoát hiểm, chuông báo cháy, hệ thống chữa cháy tự động.

Có thể khẳng định, phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn cứu hộ là nhiệm vụ của toàn dân, không của riêng ai. Mỗi người dân nâng cao ý thức cảnh giác, mỗi tổ chức chủ động kiểm tra và tuân thủ quy định, mỗi cơ quan chức năng làm đúng trách nhiệm của mình thì nguy cơ cháy nổ sẽ được hạn chế đáng kể. Ngọn lửa tuy dữ dội, nhưng nếu có sự chuẩn bị từ trước, sự phối hợp nhịp nhàng và quyết liệt của cả hệ thống, thì thiệt hại sẽ được giảm xuống mức thấp nhất. Đó chính là cách bảo vệ sự sống, tài sản và bình yên cho từng gia đình, từng khu phố, và cho cả cộng đồng.